شواهد تاریخی بسیاری نشان داده که ایرانیان از نخستین افرادی بودند که به تولید پارچه پرداختند. بر اساس اسناد تاریخی، پارچه‌بافی از عصر حجر در میان ایرانیان رونق داشته. آنان از ساده‌ترین موادی که در اطراف خود داشتند، مانند پشم و موی گوسفندان، استفاده می‌کردند و با اهداف مختلف پارچه می‌بافتند. اوج شکوفایی صنعت پارچه‌بافی ایران در دوره ساسانیان اتفاق افتاد، به طوری که علی‌ابن‌حسین مسعودی؛ تاریخ نویس، جغرافی‌دان، دانشمند و جهانگرد عرب، نیمی از شوکت و جلال دوره ساسانیان را مرهون صنعت پارچه‌بافی می‌دانست.
اما پس از حمله اعراب به این کشور تغییراتی در رنگ و طرح پارچه‌های تولیدی ایجاد شدند. فارغ از تمام فراز و فرودهای این صنعت در ایران، در حال حاضر مردم این سرزمین همچنان به پارچه هایی اصیل دسترسی دارند که برق شکوه دوران گذشته را در تار و پود خود دارند و فخر سرزمین ایران هستند. در مطلب پیش رو به معرفی اصیل‌ترین پارچه‌های ایرانی می‌پردازیم.
پارچه ابریشم
ابریشم نوعی نخ طبیعی است که از پیله کرم ابریشم تهیه می‌شود. از این نخ یکی از نرم‌ترین و مرغوب‌ترین پارچه‌ها را می‌بافند. ظاهر ابریشم به گونه‌ای است که اگر از زوایای مختلف به آن نگاه شود رنگ‌های متفاوتی دیده خواهد شد. در دوره پیش از اسلام سه نوع لباس از ابریشم تهیه می‌شد، نوع اول دیبا که به لباس ابریشمی رنگی و بدون طرح گفته می‌شد، نوع دوم پرنیان است که لباسی ابریشمین و چند رنگ (اغلب هفت رنگ) و در برخی موارد دارای طرح گل بود و نوع سوم پارچه درباری پرند که رنگین و دارای طرح‌های حاشیه‌ای بوده و مخصوص خاندان امپراطوری ایران دوخته می‌شد.
آغاز تولید ابریشم در ایران
نخستین کارخانه ابریشم کشی در دوره سلطنت ناصرالدین شاه و در قریه برکاده، نزدیکی شهر رشت توسط یکی از سرمایه‌داران این شهر به نام آقا محمدخان رشتی بنا شد که پس از چندی فعالیت آن متوقف گردید. اما در آخرین سال سلطنت ناصرالدین شاه یک تاجر معروف گیلانی به نام حاج امین الضرب با استفاده از ماشین‌های فرانسوی بار دیگر به تولید ابریشم و پارچه‌های ابریشمین مرغوب پرداخت که در اروپا نیز بسیار خواهان داشت.
ترمه
نوعی پارچه گران‌بها و نفیس که از الیافی بسیار لطیف بافته می‌شود. ترمه نقوشی منحنی مانند، از جمله بته‌جقه و گل‌های شاه عباسی، دارد. برای تهیه ترمه از نخ ابریشم و نخ پشمی استفاده می‌شود. نخ‌های مورد استفاده برای تهیه ترمه یا به روش شیمیایی یا طبیعی رنگ می‌شوند. در روش طبیعی از گیاهانی چون وسمه، روناس، حنا، پوست گردو و پوست انار برای تهیه رنگ استفاده می‌کنند. اغلب رنگ‌های مورد استفاده در پارچه ترمه عبارتند از: عنابی، قرمز، سبز، نارنجی و مشکی. طرح‌های مورد استفاده برای تهیه این پارچه نیز شامل بته‌جقه، گل شاه عباسی، بته خرفه، شاخ‌گوزنی، امیری، راه‌راه، بته سروی و بته بادامی می‌شود. دوره رونق صنعت ترمه‌بافی در ایران مربوط به دوران صفویه است. اکنون نیز در برخی شهرهای ایران ترمه‌بافی رواج دارد که از آن جمله می‌توان به شهر یزد، کاشان، کرمان و تهران اشاره کرد.
زربَفت یا زری‌باف
نوعی پارچه بسیار نفیس است که از ترکیب گران‌بهاترین نخ‌ها بافته می‌شود. چله یا تار زری‌باف از ابریشم خالص است و پودهای آن ابریشم رنگی، برای یکی از پودها از نخ گلابتون استفاده می‌شود که می‌تواند زرین یا سیمین باشد. در ادوار گذشته شهرت پارچه‌های زری‌باف ایران عالم‌گیر بوده و هم‌اکنون نیز نمونه‌هایی از آن در موزه‌های سرتاسر جهان نگهداری می‌شود. تولید زری‌باف همچنان در غالب صنایع دستی ادامه دارد.
کرباس
نوعی پارچه درشت‌بافت و سنگین است که از الیاف پنبه، کتان، یا کنف بافته می‌شود. از کرباس در گذشته برای تهیه لباس استفاده می‌شد. اما امروزه در تهیه پوشاک چندان کاربردی ندارد، اما تولید کرباس جهت استفاده در بوم‌های نقاشی یا برخی موارد دیگر ادامه دارد.
مخمل
نوعی پارچه کرکی و تهیه شده از ابریشم، پنبه، کتان، یا پشم است. در گذشته مخمل به دلیل دشواری در تولید به عنوان پارچه‌ای لوکس و اشرافی محسوب می‌شد. اما امروزه با پیشرفت در صنایع و تکنولوژی، بافت و تولید این پارچه نیز سهولت و سرعت بیشتری یافته و هزینه تولید آن نیز پایین‌تر آمده است. امروزه از مخمل برای تولید لباس، پرده سالن‌های تئاتر و البته دکوراسیون خانه، مثل مبل، پرده و روتختی، استفاده می‌شود.
همچنین شما میتوانید در اینجا مقاله تاریخچه پیدایش پارچه در جهان را مطالعه کنید .
